İptale giden süreci, Rusya'nın seçime müdahale ettiği yönündeki suçlamalar başlattı.
Kasım ayındaki seçimlerin ilk turunu kazanan aşırı sağcı aday Calin Georgescu'nun zaferinde şüpheli TikTok hesapları ve internet ünlülerine yapılan gizli ödemelerin de rol oynadığı iddia ediliyordu.
Moskova seçime müdahale ettiğini reddediyor.
Partisi bulunmayan 62 yaşındaki Georgescu TikTok merkezli bir kampanya yürütmüştü.
Pazar günü yapılacak seçimde aday olması yasaklanan Georgescu hakkında anayasal düzeni yıkmaya teşebbüs etmek de dahil olmak üzere soruşturma yürütülüyor.
Georgescu suçlamaları reddediyor ve yetkilileri "seçimlerin çalınmasını haklı göstermek için kanıt uydurmakla" suçluyor.
Romanya'nın aşırı sağcı AUR partisinin lideri George Simion, kamuoyu anketlerinde önde görünüyor.
Onu Ulusal Liberal Parti'den Crin Antonescu ve bağımsız aday Nicușor Dan takip ediyor.
Kasım ayından bu yana devam eden siyasi krizin merkezinde birçok internet ünlüsü var.
BBC bu TikTok fenomenlerinin bazılarıyla konuştu.
Rusya yanlısı bağımsız aday Calin Georgescu'nun 25 Kasım 2024'te yapılan seçimlerin ilk turunda elde ettiği zafer sürpriz oldu.
Georgescu seçime birkaç ay kalana dek nispeten tanınmıyordu ve oy oranı yüzde 3 ila 5 arasındaydı.
Bir seçim kampanyası ofisi yoktu ve miting gibi geleneksel kampanya yöntemlerini de kullanmadı.
Bunun yerine, geleneksel Romen kıyafetleriyle ata bindiği ve judo yaptığı TikTok videolarına odaklandı.
TikTok'ta ne oldu?
Seçime haftalar kala TikTok'ta viral olmaya ve anketlerde yükselmeye başladı.
Sonuçta oyların neredeyse yüzde 23'ünü elde etti.
Bağımsız bir düşünce kuruluşu olan Expert Forum, Georgescu'nun TikTok'taki ününün "suni" olduğunu savunan bir rapor yayınladı.
Yetkililer, TikTok algoritmasının Kasım ayındaki seçime doğru üç farklı şekilde istismar edildiğini söylüyor:
Yaklaşık 100 kadar influencer, para almaları sonrası Georgescu'yu öven paylaşımlar yaptı.
Gerçek olmayan binlerce hesaptan yorumlar yapılarak, Georgescu algoritmada öne çıkarıldı.
Bu online kampanyayı hayata geçirmek için "TikTok Kralı" olarak anılan bir kişinin yüz binlerce dolar dağıttığı iddia ediliyor.
Romen soruşturmacılar, Ukrayna'da da "birebir" aynı şekilde bir operasyon yaptığını gerekçe göstererek Rusya'yı suçluyor.
Ayrıca, gizliliği kaldırılan istihbarat belgelerinde de, Rusya'nın Romanya'ya "siber saldırı" yaptığı da iddia ediliyor.
Bununla birlikte yetkililerin hala Rusya'nın seçimlere müdahalesine dair somut bir kanıt sunmamış olması pek çok Romeni hayal kırıklığına uğrattı.
Ülkenin dış istihbarat servisi ve Romanya polisi "devam eden soruşturmalar" hakkında yorum yapmayacaklarını açıkladı.
25 Kasım seçimi ve iddialar
Seçimden kısa bir süre önce, "istikrar ve dürüstlük" etiketiyle Romanya TikTok'unda bir kampanya dikkat çekmeye başladı.
Influencerlar ülkenin gelecek cumhurbaşkanında hangi özellikleri aradıklarını anlattıkları videolar paylaşıyorlardı.
Adayın "istikrarlı", "ilerlemeci" ve "vatansever" olması gerektiği mesajı veriliyordu.
Bu videolarda internet ünlüleri belirli bir adayı işaret etmedi.
Bu mesajların yer aldığı videoları yüklemeleri için, FameUp isimli bir reklam platformundan kendilerine ödeme yapılmıştı.
Ancak bu influencerlar, onlara ödemeyi kimin yaptığını bilmediklerini savunuyor.
FameUp firması da BBC'nin sorularını yanıtlamadı.
Iasi şehrinde yaşayan bir influencer olan Cristina, teklif edilen işi kabul ettiğinde "bir şaibe" hissine kapılmadığını söylüyor.
Cristina, seçime katılan 14 adaydan birinin, "akıllıca bir yaklaşımla" bu kampanyayı başlattığını düşündüğünü söyledi.
"Bu bir siyasi propaganda gibi değildi. Sadece insanları gidip çıkıp oy kullanmaya teşvik ediyordu" dedi.
'TikTok kralı'
Ödeme alan bazı influencerlar, bu paylaşımlarını ücretli içerik olarak da belirtmedi. Dahası TikTok'un kullanım kurallarına göre ücretli siyasi reklam da yasak.
Reklamlarda Georgescu'nun adı geçmese de, BBC'ye konuşan influencerlar kaydettikleri videoların altında Georgescu'ya destek içeren "yorum yağmurunu" farkettiklerini söylüyor.
Köstence şehrinde yaşayan ve 25 bin takipçiye sahip Romeo Rusu anlatıyor:
"Videoyu yayınladıktan birkaç saniye sonra onlarca yorum gelmeye başladı. Tamamı bağımsız aday Calin Georgescu'yu destekleyen yaklaşık 300 yorum geldi. Şaşkındım"
Bu yorumlar, TikTok'un Romanya seçimleriyle ilgili 27 binden fazla gerçek olmayan hesabı kapattığını açıklaması sonrası bir kez daha gündeme geldi:
Bu bot hesapları kimin açtığı halen net değil.
Uzmanlar, videolara Georgescu yanlısı yorumlarla doldurarak TikTok algoritmasının maniple edildiğine işaret ediyor. Bu şekilde Georgescu içeriklerinin platformda suni şekilde öne çıkarıldığı savunuluyor.
BBC'ye açıklama yapan bir TikTok sözcüsü, Kasım ayındaki seçim sürecinde "milyonlarca sahte etkileşimi" engellediklerini, yüzbinlerce sahte hesabı" kapattıklarını ve "sınırlı erişime sahip üç gizli etki ağını" dağıttıklarını söyledi.
Sözcü, seçim güvenliği için yerel yetkililer ve Avrupa Birliği yetkilileriyle yakın bir şekilde çalışmaya devam ettiklerini söyledi.
Bu etki kampanyası etrafındaki muallaklık, Ocak ayındaki sürpriz bir gelişmeye kadar sürdü.
Romanya Vergi Dairesi, #stabilityandintegrity kampanyasının masraflarının, seçimlerde kendi adaylarını destekleyen merkez sağdaki Ulusal Liberal Parti (PNL) tarafından karşılandığını ortaya çıkardı.
Snoop isimli haber kuruluşuna konuşan parti yöneticileri, kampanyalarının Georgescu'yu desteklemek için gasp edildiğini savundu.
Ardından Mart ayında TikTok influencerı olan Bogdan Peschir, "elektronik iletişim araçlarını kullanarak seçmenleri ayartma" suçlamasıyla tutuklandı.
Peschir ülkesinde "TikTok Kralı" olarak tanınıyordu. Influencerlara paraya çevrilebilen sanal markalar hediye etmesiyle ünlenmişti.
Savcılar, Peschir'in TikTok'un ödül sistemini kullanarak 250'den fazla influencera 900 bin doların üzerinde ödeme yaptığını iddia ediyor.
Bu paranın "cumhurbaşkanlığı seçimlerinde 'belirli bir adaya' oy verilmesini sağlamak için" dağıtıldığı öne sürülüyor.
Ülke medyasına konuşan avukatları, Peschir'in TikTok üzerinden yaptığı bağışların hiçbirinin "seçim amaçlı olmadığını" savunuyor.
Peschir kendisine binlerce dolar ödediğini itiraf eden müzisyen ve influencer Lucian Elgi ile konuştuk.
Elgi, bu ödemelerin müziğini desteklemek amacıyla yapıldığına inandığını savundu. Aşırı sağcı aday Georgescu'yu destekleyen paylaşım yaptığı suçlamasını reddetti.
Onun ve diğer ödeme alan isimlerin TikTok hesapları kapatıldı. Bu nedenle BBC geriye dönük olarak yapılan savunmaları inceleyemedi.
Elgi, paylaştığı içeriklerin seçimle ilgili olmadığını, yerel Romen müziği ile ilgili olduğunu savunuyor.
Benzer şekilde, birçok yüksek takipçili folk şarkıcısı daha Georgescu'yu desteklemek için Peschir'den ödeme almakla suçlanıyor.
Elgi yaptığı paylaşımların Georgescu yanlısı yorumlarla dolup taştığını da anlatıyor:
"Bu bir çılgınlıktı. Her gönderide şöyle yorumlar vardı: Cumhurbaşkanı Georgescu, Cumhurbaşkanı Georgescu, Cumhurbaşkanı Georgescu!"
Seçimlerin iptaline dair pek çok şey halen belirsiz.
Soruşturmalar Avrupa Komisyonu ve Romanya'nın en yüksek mahkemelerinde devam ediyor.
Ülke içindeyse Rusya'nın seçimlere müdahalesini inkar edilemez bir şekilde gösteren bir kanıt açıklanmamasını eleştirenler var.
Romanya'da yayın yapan Snoop'un editörü Razvan Lutac, konunun açıklığa kavuşmasının çok uzun zaman alabileceğinden korkuyor:
"Şu anda elimizde bir yapbozun parçaları var.
"Belki bir ya da iki yıl içinde seçimleri neden iptal ettiklerine dair net bir resmi görebileceğimizi düşünüyorum."
