Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, bugün Alaska'da ABD Başkanı Donald Trump ile bir araya gelecek. Görüşmenin ana konusu Ukrayna meselesi olacak, ancak Rus-Amerikan ilişkilerinin daha da geliştirilmesi de dahil olmak üzere başka konular da ele alınacak.
Liderlerin buluşma yeri Anchorage'daki Elmendorf-Richardson askeri üssü olacak. Görüşmelerin yerel saatle 11:30'da (Türkiye saatiyle 22:30) başlaması planlanıyor.
Bu, Rusya'nın Ukrayna'da özel operasyon başlatmasından bu yana iki ülke devlet başkanları arasında gerçekleşen ilk zirve ve bir Rus devlet başkanının 10 yıl aradan sonra ABD'ye yaptığı ilk ziyaret. Putin aynı zamanda Alaska'yı ziyaret eden ilk Rus lider olacak.
Gündemde neler var?
Rusya Devlet Başkan Yardımcısı Yuriy Uşakov, görüşmelerin merkezinde Ukrayna krizinin çözümü olacağını söylemişti. Uşakov, bunun yanında barış ve güvenlik ile güncel uluslararası ve bölgesel meselelerin de ele alınacağını belirtmiş, görüşmeler başkanların baş başa toplantısıyla başlayacağını, ardından her iki taraftan beşer temsilcinin katıldığı heyet toplantıları yapılacağını bildirmişti.
Rus heyetini, Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Savunma Bakanı Andrey Belousov, Maliye Bakanı Anton Siluanov ile Rusya Doğrudan Yatırımlar Fonu (RDIF) Başkanı Kirill Dmitriyev temsil edecek.
Ayrıca Uşakov, Alaska’ya bir uzman grubunun da gönderileceğini, heyet görüşmeleri formatında devam edeceğini ve ardından Putin ile Trump ortak basın toplantısı düzenleyeceğini bildirmişti. Kremlin, görüşmelerin süresinin tartışmaların seyrine bağlı olacağını açıklamıştı.
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, zirvenin hazırlık sürelerinin benzeri görülmemiş şekilde kısa olduğunu ve karşılıklı sinyallerin Trump'ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff ile yapılan görüşmeden kaynaklandığını söylemişti. Peskov, Putin ve Trump’ın konuşmaya hazır olduğunu ve en karmaşık konuları da ele alacaklarını vurgulamıştı.
Zirveden beklentiler neler?
Bazı uzmanlar ve analistler, Rusya ve ABD liderlerinin Alaska'da yapacağı toplantıyı şimdiden tarihi olarak nitelendiriyor. Uzmanlar, gündeme silah kontrolü ve Arktik’te ortak araştırmalar gibi konuların gelebileceğini söyledi.
Bazı analistler, Putin ve Trump'ın, Washington'ın bazı yaptırımları kaldırma isteğini de görüşebileceğine inanıyor. Ayrıca analistler görüşmenin olumlu bir sonucunun Rusya ile ABD arasında doğrudan uçuşların yeniden başlatılması olabileceğine inanıyor.
Peskov, zirve sonrası herhangi bir belge imzalanmasının beklenmediğini, ancak başkanların ortak basın toplantısında anlaşmaların kapsamını açıklayacağını belirtti. Çin, Hindistan ve Türkiye zirveyi olumlu karşıladı; Avrupa ve Ukrayna’da ise iyimserlik paylaşılmadı. Rusya Savunma Bakanlığı, Kiev’in görüşmeleri sabote etmek için provokasyonlar hazırladığını açıkladı.
Almanya Başbakanı Friedrich Merz, çevrimiçi toplantı sonrası, Ukrayna barış görüşmelerinde önceliğin ateşkes olması gerektiğini söyledi. Merz, Kiev’in güvenlik garantilerine ihtiyaç duyduğunda hemfikir olunduğunu ve Avrupa’nın görüşüne göre Ukrayna’nın Batı’dan uzun vadeli destek alması gerektiğini belirtti. Polonya Başbakanı Donald Tusk, Trump’ın Avrupa ülkelerinin pozisyonunu anladığını ifade etti.
Rusya Dışişleri Bakanlığı Enformasyon ve Basın Dairesi Müdürü Aleksey Fadeyev, Avrupa ve Kiev’in Ukrayna konusundaki görüşmesini hem siyasi hem de pratik açıdan önemsiz bir adım olarak nitelendirdi. Fadeyev, Avrupa’nın sözde Washington ve Moskova’nın çabalarını desteklediğini, ancak pratikte bu çabaları sabote ettiğini söyledi.
Ukrayna sorunu
Putin, Haziran 2024’te, Ukrayna'daki çatışmanın barışçıl çözümü için girişimlerde bulunarak, Ukrayna birliklerinin Rusya'nın yeni bölgelerinden çekilmesinin ardından Moskova’nın derhal ateşkes ilan edeceğini ve müzakerelere hazır olacağını söylemişti.
Ayrıca Putin, Kiev’in NATO’ya katılma niyetinden vazgeçmesini, demilitarizasyon ve denazifikasyon süreçlerini yürütmesini, tarafsız ve nükleersiz statü benimsemesini ve Rusya’ya uygulanan yaptırımların kaldırılmasını barış koşulları arasında saydı.
Putin-Trump görüşmesi öncesinde Rusya Dışişleri Bakanlığı, Rusya'nın Ukrayna'daki çözüme ilişkin bir yıl önce dile getirdiği ilkeli tutumunun değişmediğini bildirdi.
Zirve hazırlıkları kapsamında Putin, Perşembe günü Rusya'nın üst düzey yetkilileriyle yüz yüze bir görüşme gerçekleştirdi. Toplantının açılışında konuşan Putin, ABD yönetiminin çatışmayı sona erdirmek, krizi sona erdirmek ve çatışmaya dahil olan tüm tarafların çıkarına olacak anlaşmalara varmak için 'oldukça enerjik ve samimi çabalar' gösterdiğini ve bu çabanın ülkeler arasında, Avrupa'da ve tüm dünyada uzun vadeli barış koşulları yaratmayı hedeflediğini belirtti.
Peskov, iki liderin Ukrayna konusunu diyalog yoluyla çözme konusunda ortak siyasi iradeye sahip olduğunu ifade etti.
Trump ise zirveyi bir 'satranç hamlesi' olarak nitelendirdi ve görüşmenin sonraki aşama için zemin hazırlayacağını söyledi. Trump, zirve sonrası Putin, Zelenskiy ve bazı Avrupa liderlerini kapsayan görüşme yapmak istediğini açıkladı. Kremlin, üçlü görüşme ihtimaline şimdilik yorum yapmadı. Zelenskiy ise anayasa gereği toprak tavizlerine yanaşmayacağını belirtti.
İkili ilişkiler
Peskov, Rusya ve ABD ilişkilerini olumsuz durumdan çıkarmanın uzun ve zorlu bir süreç olduğunu, iki ülkenin ikili ilişkilerdeki rahatsızlık unsurlarını gidermeye çalıştığını ve diplomatik temsilciliklerin işlevselliğini yeniden tesis etmeyi hedeflediğini belirtti. Ayrıca Peskov, hava ulaşımının yeniden başlatılması gündemde olsa da somut bir sonuç bulunmadığını söyledi.
Dmitriyev, zirvede ikili iş birliğinin geleceği, özellikle ticari ve ekonomik fırsatlar üzerinde görüş alışverişinde bulunulacağını belirtti. Dmitriev, zirvenin başarılı geçmesi durumunda ilişkilerin yeniden başlatılabileceğini ifade etti.
Neden Alaska?
Uşakov, Putin ve Trump’ın Alaska’da 'Rusya’nın Amerika’daki toprağı' olarak bilinen bölgede buluşacağını söyledi. Uşakov, Alaska’nın 1732’de Rusya tarafından keşfedildiğini ve 1867’de ABD’ye satıldığını hatırlattı.
Uşakov, Çukotka ve Alaska’nın sadece 86 km uzaklıkta olduğunu ve ekonomik çıkarların kesiştiğini belirtti. Dmitriev, çevre, altyapı ve enerji alanlarında ortak projelerin mümkün olduğunu söyledi.
Uşakov ayrıca, zirvenin yapılacağı Elmenorf-Richardson askeri üssü yakınındaki anıt mezarın, iki ülke halklarının savaş kardeşliğini ve 2. Dünya Savaşı’ndaki ortak mücadeleyi hatırlattığını ifade etti.
Putin ve Trump’ın önceki temasları
Alaska zirvesi, iki liderin yedinci yüz yüze görüşmesi olacak ve Trump’ın ikinci başkanlık dönemindeki ilk buluşması niteliğini taşıyacak.
Liderler ilk olarak 2017’de G20 Hamburg zirvesi’nde, ardından 2017 Vietnam APEC zirvesi’nde, 2018’de Helsinki zirvesi’nde, aynı yıl Paris'te 1. Dünya Savaşı'nın sona ermesinin 100. yıl dönümü etkinliklerinde, Arjantin'deki G20 zirvesi sırasında düzenlenen gala yemeğinde ve Japonya'nın Osaka kentinde düzenlenen G20 zirvesinde kısa görüşmeler yapmış, 2025 başından itibaren telefon görüşmeleriyle temas sürdürülmüştü. 2025'in başından bu yana altı kez görüşme gerçekleşti. Sonuncusu, 3 Temmuz'da, ABD'nin ulusal bayramı Bağımsızlık Günü'nün arifesinde gerçekleşti.
